Yılda bir kez yapıldığına inanılan Peygamberler Hızır ile İlyas’ın buluşması ve baharın müjdecisi Hıdırellez yüzyıllardır kutlanmaktadır.
Hızır ve İlyas’ın kelimelerinin birleşmesi sonucu ortaya çıkan ve her yıl 5-6 Mayıs tarihlerinde kutlanan “Hıdırellez”, Anadolu, Ortadoğu, Irak, Suriye, Kırım, Azerbaycan ve dünyada bir “bayram” olarak kabul edilmektedir. Balkan ülkeleri.
Hıdırellez nedir ve ne zamandan beri kutlanmaktadır?
Halk ağzında Hızır ve İlyas isimlerinden oluşan Hıdrellez, kökü eski Orta Asya’ya dayanan Hızır veya Hızır ve İlyas kavramları etrafında dini içerikli bir halk bayramının adıdır. İslam’dan önce Orta Doğu ve Anadolu yaz tatilleri. Bu bayram, merkezi özellikle Anadolu ve Balkanlar, Kırım, Irak ve Suriye olan Batı Türklerinde, günümüzde kullanılan miladi takvime göre 6 Mayıs’ta (eski Jülyen takvimine göre 23 Nisan) kutlanır.
Hıdrellez, halk arasında ölümsüzlüğün sırrına erdiğine, karada, denizde zor durumda kalanlara yardım ettiğine inanılan Hızır ve İlyas peygamberlerin yılda bir kez halkın karşısına çıktığı gün olarak kabul edilir. yıl. Ancak bu birliktelikte adı yaşatılsa da uygulamada İlyas’ın kişiliği tamamen silinmiş ve Hızır motifi ön plana çıkarılmıştır. Bu nedenle bu bayramda yapılan tüm törenler Hızır ile ilgilidir. Bunun temel nedeni, İslam öncesi dönemlerde yukarıda bahsedilen üç büyük kültürün egemen olduğu bölgede bu yaz şenliği vesilesiyle kültleri kutlanan insanüstü varlıkların Hızır’ın kişiliğine daha uygun olması ve tespit edilmesidir. onunla.
Osmanlı Devleti’nde 6 Mayıs (23 Nisan) halk arasında yaz mevsiminin başlangıcı olarak kabul edilirdi. Nitekim eski takvimde yıl 23 Nisan’dan (6 Mayıs) 26 Ekim’e (8 Kasım) kadar 186 gün, yaz mevsimi “Hızır günleri” ve 179 gün “Kasım” adıyla ikiye ayrılırdı. gün” 23 Nisan’a kadar kış mevsimiydi. Hıdrellez kışın bitip yazın başladığı gün olarak da kutlanır.
Hızır ve İlyas’a tahsis edilen bu gün, tüm İslam aleminde kutlanmadığı gibi, kutlandığı yerlerde de adı, tarihi ve törenleri bire bir aynı değildir. Öncelikle İslam folklorunda Hızır ve İlyas ile ilgili çok zengin bir inanç ve efsane literatürü olmasına ve bu ikisinin yılda bir kez buluştuğu inancına rağmen bu gün kesin olarak belirlenmemiş; Aslında 6 Mayıs, Türk dünyasının her yerinde bir kutlama günü olarak bilinmiyor. Ancak kesin olan şu ki, İslam aleminin değerli bir kesiminde ve Türkler arasında bu ortada her zaman hidrellez adı altında olmasa da Hızır ve İlyas’ın birleştiği günün anısı farklı gün ve şekillerde kutlanmaktadır. uzun zaman önce
Nitekim XVI. 19. yüzyılda İstanbul’a yerleşen Yesevi mezhebine mensup Türkistanlı müellif, çok değerli bir kaynak olan Cevâhirü’l-ebrâr min emvâci’l-bihâr (s. 196) adlı eserinde şunları yazmıştır: Bu tarikat hakkında, Hızır İlyas adına şenlikler yapıldığını kaydeder. Ayrıca Türkiye’de Aleviler ile İran’da Kızılbaş Karakoyunlu Türkmenleri (Çihiltenler) arasında hidrellez ve oruçtan farklı olarak şubat ayı ortasında “Kızır Nebî Bayramı” adı verilen bir bayram kutlandığı bilinmektedir. Nevruz’dan altı hafta öncesine denk gelen bu bayram, eski on iki hayvanlı Türk takviminde yılbaşına denk geliyordu.
Anadolu, Balkanlar, Kırım, Irak ve Suriye Türklerinin bir halk bayramı olan hidrellez’in kutlanması iklim ve tabiat kuralları ile ilgilidir. Bu tarih, söz konusu bölgelerde ilkbahardan yaza geçişi belirlemektedir ve Hicri takvim sistemi ile hiçbir ilgisi yoktur.
5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece güneşin Ülker burcuna girdiği zaman modülüdür. Bu tarihten 7-8 Kasım’a kadar gün batımından sonra bu burcun görülmesi pek mümkün değildir. Yılın diğer günlerinde Ülker, gün batımından kısa bir süre sonra görülebilir. Böylece yıl, astronomik gözlemlere ve doğa kanunlarına uygun olarak kış ve yaz olmak üzere iki mevsime ayrılmıştır.
8 Kasım tüm özellikleriyle kışın başlama tarihini, 6 Mayıs’a denk gelen hıdrellez günü ise yazın fiilen başlama tarihini oluşturur (Gökalp, Quand le cible était dans la paille, s. 211). -231). Birçok arşiv belgesi, Osmanlı döneminde devletten bile önce, rûz-i Hızır’dan (Kızır-İlyas) ruz-i Kasım’a veya “rûz-i Kasım’dan rûz’a” yani yılın bu iki mevsiminin meselelerini anlatır. -i Hızır”. ‘a’ya kadar olan iki döneme göre planlandığını gösterir.
Hıdırellez Kuran’da geçiyor mu?
Kuran’da Musa ile bir gencin hikayesi Kehf Suresi’nde anlatılmaktadır. Hızır ismi Kehf Suresi dahil hiçbir yerde geçmemekle birlikte, çeşitli hadislerde bu haliyle zikredilmektedir. Olayın geçtiği yere “iki denizin birleştiği yer” denir. Musa ile birlikte getirdikleri balığın kaçmasıyla başlayan olaydan sonra, uzun bir yolculuk yapan delikanlı 65. ayette, Sonra kullarımızdan bir kul buldular ki, ona tarafımızdan bir rahmet verdik ve ona tarafımızdan bir ilim öğrettik. taraf. Hızır diye nispet edilenin zikredildiği zikredilmiştir.
